Przy okazji ostatniego szczytu NATO w Waszyngtonie, prezydent Żełeński, zapytany przez dziennikarzy BBC o stan korupcji na Ukrainie w kontekście niedawnych głośnych zatrzymań kilku wysokich ukraińskich urzędników w związku z podejrzeniami korupcyjnymi, odpowiedział krótko: „Walczymy.”
I rzeczywiście, Ukraina intensywnie walczy także z tym wrogiem. Efekty widać nie tylko właśnie w owych głośnych zatrzymaniach (do których najprawdopodobniej nie doszłoby, gdyby walka z korupcją była tylko pustą deklaracją), ale także w statystykach międzynarodowych.
W 2021 roku Ukraina zajęła 122 miejsce na świecie w Corruption Perception Index opracowywanym przez Transparency International. Z kolei w roku 2022 Ukraina zajęła w tym badaniu 116 miejsce, natomiast w raporcie za 2023 rok – już 104 miejsce (źródło: https://www.transparency.org/en/ ).
Transparency International podkreśla, że pomimo niskich wyników, rozdarta wojną Ukraina jest jednym z niewielu państw, które w ostatniej dekadzie znacząco poprawiły swoje osiągnięcia w zakresie walki z korupcją.
Jest to możliwe dzięki wielu wdrażanym przez ten kraj i ciągle usprawnianym mechanizmom.
Jednym z nich było powołanie Wyższego Sądu Antykorupcyjnego Ukrainy (skrót od nazwy ukraińskiej: „VAKS”). Jest to sąd o właściwości ogólnokrajowej, utworzony w celu rozpatrywania określonych kategorii spraw związanych z aktami korupcji. VAKS rozpoczął pracę we wrześniu 2019 roku.
Pomimo początkowych problemów związanych z ilością spraw, która spowalniała znacznie tempo jego działania, interwencja ustawodawcy dostosowała zakres spraw podlegających kognicji tego sądu odpowiednio do potrzeb społecznych oraz możliwości organizacyjnych VAKS (p.: ustawa z dnia 18 września 2019 r. w sprawie zmian w niektórych aktach prawnych Ukrainy w związku z rozpoczęciem prac Wysokiego Sądu Antykorupcyjnego).
Jego sędziowie są powoływani wyłącznie na podstawie wyników otwartego konkursu.
Zadaniem Wysokiego Sądu Antykorupcyjnego Ukrainy jest orzekanie w postępowaniach karnych dotyczących korupcji i powiązanych z nią przestępstw oraz w sprawach cywilnych, dotyczących przepadku na rzecz Państwa Ukraińskiego mienia pochodzącego z tych przestępstw.
Wyższy Sąd Antykorupcyjny jest sądem dwuinstancyjnym. Jako sąd pierwszej instancji, liczy 27 sędziów: 12 z nich to sędziowie śledczy (instytucja nieznana polskiemu systemowi prawnemu), natomiast pozostałych 15 tworzy 5 trzyosobowych składów (izb) orzekających. Sędziowie śledczy są uprawnieni do sprawowania kontroli sądowej nad przestrzeganiem praw, wolności i interesów osób w postępowaniu karnym, zgodnie z procedurą przewidzianą w Kodeksie postępowania karnego Ukrainy.
VAKS w II instancji składa się z kolei z 11 sędziów, tworzących 4 izby.
Blisko pięć lat funkcjonowania VAKS pokazało, że pełni on istotną rolę w walce Ukrainy z korupcją. Ilość rozpoznawanych spraw ciągle wzrasta. Wśród toczących się przed VAKS postępowań, zauważalna część dotyczy wysokiej rangi polityków (jak chociażby byłego ministra rolnictwa), co najlepiej świadczy o realnym zwalczaniu korupcji przez Państwo Ukraińskie na każdym szczeblu.
– zespół Ukrainian Desk DT
Niniejszy wpis zawiera ogólne informacje na temat omawianego zagadnienia prawnego. Nie stanowi on porady prawnej, ani rozwiązania konkretnej sprawy bądź problemu prawnego. Z uwagi na unikalny charakter każdego stanu faktycznego oraz zmienność stanu prawnego, w celu udzielenia porady prawnej zalecamy zwrócenie się o pomoc do kancelarii.