Polska spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.) oraz jej ukraiński odpowiednik, czyli товариство з обмеженою відповідальністю (TOV), to formy prawne cieszące się popularnością wśród przedsiębiorców w obydwu krajach. Porównanie tych zbliżonych normatywnie konstrukcji prowadzi do wniosku, że mają one wiele wspólnych elementów, które czynią je atrakcyjnymi wehikułami prawnymi, zwłaszcza dla małego i średniego biznesu. Obydwie spółki uzyskują osobowość prawną, a zatem są odrębnymi podmiotami zdolnymi do zawierania umów, nabywania praw, zaciągania zobowiązań czy występowania w postępowaniach sądowych. Wspólnicy w obu przypadkach nie odpowiadają osobiście za zobowiązania spółki, a ich ryzyko ogranicza się do wysokości wniesionego kapitału. Struktura organów jest w obu przypadkach analogiczna: zarząd (dyrektor bądź rada dyrektorów w TOV) prowadzi bieżącą działalność, zgromadzenie wspólników podejmuje strategiczne decyzje, możliwe jest ustanowienie rady nadzorczej.
Zakładanie spółki
Proces zakładania polskiej sp. z o.o. i ukraińskiej TOV różni się pod względem wymogów formalnych, kosztów oraz czasu potrzebnego na ich zarejestrowanie.
W Polsce sp. z o.o. może być założona przez jedną lub więcej osób fizycznych lub prawnych, w tym cudzoziemców, bez ograniczeń dla obywateli UE/EOG.
Polska spółka z o.o. nie może jednak zostać zawiązana wyłącznie przez inną jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością (art. 151 § 2 ksh). To jedna z istotnych różnic praktycznych w porównaniu do regulacji zakładania TOV. Ukraińskie prawo spółek kapitałowych jest bardzo liberalne w tym zakresie i co do zasady nie przewiduje tutaj ograniczeń. Oznacza to, że np. polska jednoosobowa spółka z o.o. może założyć ukraińską TOV i być jej jedynym wspólnikiem (z wyjątkami dotyczącymi szczególnych branż).
Minimalny kapitał zakładowy w polskiej sp. z o.o. wynosi 5 000 PLN, a udziały muszą mieć wartość co najmniej 50 PLN. Umowa spółki co do zasady wymaga formy aktu notarialnego. Możliwe jest skorzystanie z uproszczonego systemu S24, gdzie rejestracja odbywa się online na podstawie wzorca umowy.
Rejestracja spółki z o.o., podobnie jak wszystkich spółek handlowych prawa polskiego, odbywa się w trybie nieprocesowego postępowania cywilnego, a rejestr przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (KRS) prowadzony jest przez sądy powszechne.
Proces rejestracji w KRS jest sformalizowany. Koszty obejmują opłaty sądowe, notarialne (zależne od wysokości kapitału) oraz podatek od czynności cywilnoprawnych.
Skorzystanie z wzorca udostępnionego w systemie teleinformatycznym S24 nie pozwala na uregulowanie wielu kwestii. Jeżeli zatem wspólnicy chcą do umowy spółki wprowadzić niestandardowe albo bardziej zaawansowane rozwiązania, konieczne jest skorzystanie z tradycyjnego sposobu zawierania umowy spółki przed notariuszem. W spółce zakładanej przez Internet w systemie S24 nie jest możliwe pokrycie kapitału zakładowego wkładem niepieniężnym.
Członkami zarządu polskiej sp. z o.o. mogą być osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych. Nie ma konieczności, aby członkowie zarządu byli polskimi obywatelami. Do wniosku o wpis spółki w rejestrze przedsiębiorców trzeba dołączyć oświadczenia członków zarządu o adresie do doręczeń. W przypadku, gdy jest to adres poza granicami Unii Europejskiej, wskazać należy pełnomocnika do doręczeń w Polsce. Członkowie zarządu są powoływani i odwoływani przez zgromadzenie wspólników.
W przypadku TOV od 2016 roku nie ma minimalnego wymogu kapitału zakładowego – jego wysokość określa statut, a wniesienie może mieć formę pieniężną lub niepieniężną. W przypadku pokrycia wkładem pieniężnym kapitał zakładowy może więc wynosić 1 UAH. Umowa spółki (statut), podobnie jak w Polsce, może być modelowa albo indywidualna, dająca większą elastyczność.
Rejestr spółek w Ukrainie prowadzony jest w systemie administracyjnym – TOV rejestrowana jest w Jednolitym Państwowym Rejestrze Osób Prawnych, Osób Fizycznych – Przedsiębiorców i Organizacji Pozarządowych. Rejestracji dokonuje się u tzw. Rejestratora Państwowego/Rejestratora Stanu. Rejestracji można dokonać szybciej niż w Polsce, aczkolwiek proces ten również jest sformalizowany i wymaga przygotowania i przedłożenia odpowiednich dokumentów.
Warto w tym miejscu wspomnieć, że pomimo wojny, rejestry i procedury prawne w Ukrainie działają bez większych zakłóceń (oczywiście poza terenami objętymi bezpośrednio działaniami zbrojnymi).
Organem wykonawczym TOV jest najczęściej dyrektor działający jednoosobowo, choć możliwe jest powołanie rady dyrektorów.
Nierezydenci pełniący funkcję dyrektora potrzebują zezwolenia na pracę i ukraińskiego numeru identyfikacji podatkowej. Także założyciel / wspólnik TOV musi posiadać ukraiński numer identyfikacji podatkowej. Uzyskanie zezwolenia na pracę dla dyrektora zagranicznego jest procedurą zestandaryzowaną i mniej skomplikowaną niż w przypadku innych pracowników.
Odpowiedzialność członków zarządu spółki wobec wierzycieli.
Odpowiedzialność członków organów w polskiej sp. z o.o. i ukraińskiej TOV różni się zarówno pod względem zakresu, jak i rygoryzmu.
W Polsce kluczowym ryzykiem jest odpowiedzialność wobec wierzycieli na podstawie artykułu 299 kodeksu spółek handlowych. Zasadniczo, jeśli egzekucja przeciwko spółce okaże się jest bezskuteczna, a zarząd nie złożył w odpowiednim czasie (tj. 30 dni od dnia kiedy spółka stałą się niewypłacalna, czyli kiedy spółka utraciła zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych), wniosku o ogłoszenie upadłości, jego członkowie odpowiadają solidarnie wobec wierzycieli za zobowiązania spółki. Członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności wobec wierzycieli spółki, jeśli udowodni, że nie ponosi winy za niezłożenie wniosku o upadłość w odpowiednim momencie, co może wynikać z różnych okoliczności, jakie sąd będzie badał i oceniał w konkretnym przypadku.
W TOV zasady odpowiedzialności są mniej rygorystyczne. Dyrektor (lub członkowie rady dyrektorów) odpowiadają wprawdzie wobec spółki za szkody wynikające z naruszenia prawa lub statutu, ale w przeciwieństwie do rozwiązania z art. 299 ksh, w Ukrainie nie ma przepisu automatycznie obciążającego dyrektora za zobowiązania TOV w przypadku jej niewypłacalności.
Polska sp. z o.o. stawia zatem członków zarządu w bardziej ryzykownym położeniu względem wierzycieli.
Funkcjonowanie spółki i opodatkowanie.
Formalizm działania organów w polskiej sp. z o.o., w tym np. reguły dotyczące protokołowania czynności jej organów, jest znacznie wyższy niż w TOV. Formalizm w sp. z o.o. jest widoczny także, gdy spółka z o.o. jest spółką jednoosobową. W takiej sytuacji, w niektórych przypadkach konieczne jest dochowanie szczególnej formy czynności prawnych, w których uczestniczy spółka (art. 173 § 1 ksh, art. 210 § 2 ksh). Wszystko to wpływa na sposób i szybkość funkcjonowania spółki, ale także na praktyczne możliwości wykonywania praw wspólników, pewność obrotu, dostęp do informacji.
W ukraińskiej TOV formalizm jest mniejszy, co z kolei przyspiesza procesy decyzyjne. Dla oświadczeń jedynego wspólnika co do zasady wystarczające jest dochowanie zwykłej formy pisemnej. W ostatnich latach wprowadzono szereg uproszczeń stanowiących odpowiedź na trudności wynikające z konfliktu zbrojnego (jak np. możliwość zdalnego podejmowania uchwał).
Polska sp. z o. o. polega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych, którego zasadnicza stawka wynosi 19% podstawy opodatkowania. W przypadku małych podatników i firm rozpoczynających działalność istnieje możliwość skorzystania obniżonej stawki CIT wynoszącej 9% podstawy opodatkowania od przychodów.
Zasadnicza stawka podatku dochodowego od osób prawnych w Ukrainie, będącego odpowiednikiem polskiego CIT, wynosi 18% podstawy opodatkowania. Ukraińska spółka TOV ma też co do zasady możliwość wyboru alternatywnej formy opodatkowania, o ile podatnik mieści się w ustawowym limicie przychodów rocznych. Poza wyłączeniami dotyczącymi niektórych rodzajów działalności, jak np. prowadzenie działalności w zakresie gier hazardowych czy handel walutami, ukraińska TOV może skorzystać z uproszczonego opodatkowania (tzw. Podatek Jednolity) w grupie 3, dla której stawki podatku wynoszą – w zależności od tego czy spółka jest zarejestrowanym podatnikiem podatku VAT – 3% albo 5% podstawy opodatkowania od przychodu. Do każdej z tych stawek dolicza się jeszcze 1% tzw. podatku wojennego, również obliczanego od przychodu. Możliwość skorzystania z tak niskich stawek opodatkowania w ramach Podatku Jednolitego ma szczególne znaczenie dla małych, w tym startupów, czyniąc TOV wyjątkowo atrakcyjnym wehikułem podatkowym. Jeżeli do tego weźmie się pod uwagę fakt, że ukraiński VAT również jest niższy niż Polsce (podstawowa stawka wynosi 20%), perspektywa uruchomienia działalności w Ukrainie jest z pewnością warta rozważenia.
Podsumowanie.
Polska spółka z o.o. i ukraińska TOV to formy prawne o zbliżonej strukturze, oferujące ograniczoną odpowiedzialność i możliwość prowadzenia działalności przez osoby fizyczne i prawne, w tym cudzoziemców. Ich wybór na tle innych dostępnych w każdym z krajów form prowadzenia działalności gospodarczej zależy od skali biznesu, budżetu i preferencji co do stabilności prawnej oraz elastyczności operacyjnej, jak też rozwiązań systemu podatkowego. Biorąc pod uwagę między innymi to, że w przypadku niektórych branż częstym warunkiem uczestnictwa w przetargach jest prowadzenie działalności od pewnego czasu (np. od 2 lat w branży budowlanej), warto rozważyć, czy nadal wstrzymywać się z uruchomieniem działalności w Ukrainie.
autorzy:
Michał Wojtyczek – adwokat kierujący działem Ukrainian Desk
Maciej Oczkowski – adwokat
Niniejszy wpis zawiera ogólne informacje na temat omawianego zagadnienia prawnego. Nie stanowi porady prawnej ani rozwiązania konkretnej sprawy bądź problemu prawnego. Z uwagi na unikalny charakter każdego stanu faktycznego oraz zmienność stanu prawnego, w celu udzielenia porady prawnej zalecamy zwrócenie się o pomoc do kancelarii.