Wszystko ma swój czas i miejsce. Dochodzenie roszczeń na drodze sądowej również. 😉 Jednym z podstawowych zadań profesjonalnego pełnomocnika jest ustalenie, czy czas na dochodzenie owych roszczeń nie upłynął, a więc – używając terminologii prawniczej – czy roszczenie nie uległo przedawnieniu. Jeżeli nie uległo – droga sądowa jest otwarta. Jeżeli uległo – naszą rolą jest uprzedzenie Klienta, że pozwu składać nie należy, ponieważ powództwo najpewniej zostanie oddalone, z czym co do zasady wiąże się obowiązek zwrotu kosztów procesu stronie przeciwnej.
Ustawodawca reguluje podstawowe terminy przedawnienia w art. 118 kodeksu cywilnego (kc). Zgodnie z jego treścią, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe (np. czynsz najmu) oraz związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Ostatni dzień terminu przedawnienia co do zasady przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego.
Ustawodawca nigdy nie jest w stanie objąć swym wyobrażeniem pełnego spektrum możliwych sytuacji, z uwagi na ograniczenia ludzkiej wyobraźni. Przypadłością ustawodawcy jest też trudność w precyzyjnym wyrażaniu myśli. Treść przepisów niekiedy wymaga doprecyzowania w literaturze lub orzecznictwie sądowym. Jednym z takich przypadków jest pojęcie „roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej”. Obszerne wywody na temat tego pojęcia znajdują się w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9.09.2021 roku, sygnatura akt I CSKP 78/21[1].
Sąd ten rozstrzygał spór o zwrot opłaty administracyjnej, która została uiszczona przez dewelopera w związku z usunięciem krzewów i drzew, w ramach przygotowania nieruchomości pod inwestycję. Kwota była niebagatelna, bo wyniosła prawie 1.500.000 złotych. Opłata została uiszczona przez dewelopera, po czym decyzja o jej nałożeniu została uchylona przez organ drugiej instancji. Następnie deweloper zażądał zwrotu nienależnie uiszczonej opłaty. Sądy pierwszej i drugiej instancji zgodnie przyjęły, że roszczenie to jest związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, zatem podlega przedawnieniu w terminie 3-letnim. Było to założenie błędne, co zostało wyjaśnione przez Sąd Najwyższy.
Sąd Najwyższy zauważył bowiem, że uiszczona opłata miała charakter publicznoprawny, w której organ administracji występował z pozycji władczej. Uiszczenie opłaty nie miało żadnego związku ze statusem dewelopera jako przedsiębiorcy, lecz stanowiło wypełnienie nakazu władzy publicznej, która przyznała sobie prawo do jej pobrania. W takich sytuacjach natomiast orzecznictwo Sądu Najwyższego wyklucza kwalifikację roszczenia jako związanego z prowadzoną działalnością gospodarczą. W konsekwencji, zastosowanie znajduje ogólny, 6-letni termin przedawnienia.
Sąd Najwyższy tak samo zakwalifikował również, przykładowo, roszczenia o zwrot nienależnie pobranej opłaty za wydanie karty pojazdu oraz o zwrot nienależnie pobranych opłat geodezyjnych, mimo że ich uiszczenie nastąpiło w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej. Jest to zatem konsekwentna linia orzecznicza.
Roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej w rozumieniu art. 118 kc to w szczególności te roszczenia, które przedsiębiorca kieruje wobec swoich kontrahentów. Jest to związane z ogólniejszą tendencją do stawiania przedsiębiorcom wyższych wymagań, w szczególności w zakresie szybkiego i sprawnego dochodzenia swoich roszczeń odszkodowawczych. Istotna jest również potrzeba dbałości o stabilność profesjonalnego obrotu prawnego. Tego rodzaju racje nie występują w relacjach między przedsiębiorcą a organami państwa, dysponującymi władztwem administracyjnym, w których przedsiębiorca jest podmiotem słabszym.
Tym samym, skuteczne dochodzenie zwrotu tego typu bezprawnie pobranych opłat, jest możliwe w terminie sześciu lat, licząc od dnia doręczenia ostatecznej decyzji drugiej instancji uchylającej nałożoną opłatę. Podkreślenia wymaga, że w przypadku wydania takiej decyzji, nie należy czekać z kierowaniem pozwu na prawomocne rozstrzygnięcie sprawy przez sąd administracyjny. Zgodnie z normą art. 61 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnym zaskarżenie takiej decyzji co do zasady nie wstrzymuje bowiem wykonania ostatecznej decyzji.
autor:
Przemysław Apostolski – radca prawny
Niniejszy wpis zawiera ogólne informacje na temat omawianego zagadnienia prawnego. Nie stanowi on porady prawnej, ani rozwiązania konkretnej sprawy bądź problemu prawnego. Z uwagi na unikalny charakter każdego stanu faktycznego oraz zmienność stanu prawnego, w celu udzielenia porady prawnej zalecamy zwrócenie się o pomoc do kancelarii.
[1] Dostępny w systemie informacji prawnej Legalis.